Op steeds meer plaatsen begint het door te dringen dat het bouwen met hout uit duurzaam beheerde bossen een van de meest simpele, doch effectieve, oplossingen is voor de vele uitdagingen waar de bouw mee kampt. Het is duurzaam, circulair, industrieel, voorkomt faalkosten en kan i.v.m. minder transport beweging en lichter materiaal óók doorgaan bij strengere stikstofeisen. Een ander probleem echter is de bouwgrond; hoe kun je méér bouwen op de beperkt beschikbare bouwgrond in Nederland. Eén manier is door in de hoogte te bouwen. Een andere manier is door op water te bouwen. En hoe kan dat beter, dan met hout! Hout. Natuurlijk van Nu. sprak met Remco Poot, directeur Houtex, over zijn visie en nieuwe kijk op hoe we bouwen.
Wat zijn de grootste uitdagingen in de bouw op dit moment?
“Veel van de issues die nu in de bouw spelen (klimaat, CO2, stikstof, afval, circulariteit) zijn op te lossen door met hernieuwbare natuurlijke bouwmaterialen te bouwen. De bouw moet op zoek naar manieren om duurzaam en biobased te bouwen. Maar wat je ziet is dat er teveel wordt vastgehouden aan een traditionele manier van bouwen. En enerzijds bedoel ik daarmee dat er te weinig voor hout wordt gekozen. En anderzijds dat wanneer er wél voor hout wordt gekozen, er heel vaak voor de meest bekende houtsoorten wordt gekozen, terwijl er veel meer geschikte andere houtsoorten zijn!”
Kun je toelichten waarom je dit zegt? Welke vooroordelen over hout spelen hierin mee?
“Jazeker! Afhankelijk van de toepassing, spelen bepaalde eigenschappen van hout een meer of mindere belangrijke rol. Bij eigenschappen van hout kun je denken aan het uiterlijk, hoe goed het hout bewerkbaar is, de buigzaamheid, maar ook de impregneerbaarheid, hardheid en het krimp/zwel gedrag. De belangrijkste eigenschappen in de bouw zijn echter vaak de duurzaamheidsklasse (de verwachte levensduur) en de sterkte klasse (die iets vertelt over de maximale belasting). In het verleden is gebleken dat niet alle houtsoorten voor alle toepassingen geschikt zijn, maar er is in de houtbranche de laatste decennia enorm geïnnoveerd! En dankzij al deze innovaties zou er op veel meer plaatsen voor hout gekozen kunnen worden. Enkele voorbeelden zijn dat hout dat brandbaar is brandvertragend geïmpregneerd kan worden waardoor het veel minder brandbaar is, hout dat niet duurzaam is, kan thermisch gemodificeerd worden voor een betere levensduur. Houtsoorten die van zichzelf minder sterk zijn kunnen kruislaags verlijmd worden, waarmee de sterkte enorm verbeterd. Dat zijn allemaal innovaties die de mogelijkheden voor bouwen met hout enorm vergroten. En ook qua onderhoud is het verhaal beter dan een decennia geleden; waar voorheen om de 5-6 jaar geschilderd moest worden, zijn er nu coatings die de eerste 12 jaar geen onderhoud vragen.
Maar het verhaal gaat verder dan dat. Het is niet alleen dat we graag hout willen gebruiken omdat het kán, het is ook vanuit het oogpunt van duurzaamheid en klimaat een must dat we duurzamer gaan bouwen. En hout heeft hierin een grote en belangrijke rol te spelen. Door met hout te bouwen, stimuleer je het behoud van bos én sla je CO2 op. Beiden zijn grote voordelen voor ons klimaat en ecosysteem. En hoe diverser de bossen, hoe veerkrachtiger ze zijn. Dát is precies wat we nodig hebben in een wereld waarin we met klimaatverandering te maken hebben. En uit een gezond bos met veel diversiteit komen natuurlijk ook verschillende houtsoorten; niet alleen die paar houtsoorten waar we mee gewend zijn te bouwen. Het is dus ook nodig dat we onszelf aanleren dat we met verschillende houtsoorten willen en kunnen bouwen.”
Lentse Plas, Nijmegen, Houtex
Wat hebben we nodig om dit in de bouw te doorbreken?
“Vooral lef! Vanwege allerlei normen en regelgeving wordt een houtsoort uitgebreid getest voordat een nieuwe houtsoort op de markt wordt gebracht. Alles begint bij het begrijpen dat hout gebruik bijdraagt aan een betere toekomst. En dat we vervolgens zoveel mogelijk verschillende houtsoorten toepassen, aanvullend aan de traditionele houtsoorten. Als houtimporteur kom ik in landen waar bepaalde boomsoorten binnen 20-30 jaar enorme bomen zijn, deze snelgroeiende houtsoorten zoals ayous of limba fraké zijn door middel van innovaties als thermisch modificeren tot een stabiel en duurzaam product te maken, o.a. geschikt voor geveltoepassingen buiten. Dat verhoogd het aanbod, maar is ook vanuit klimaatperspectief interessant; er is geen CO2 intensief proces voor nodig om een boom te laten groeien, juist andersom; de boom slaat CO2 op! Door gebruik te kunnen maken van wat het bos aan diversiteit te bieden heeft, verbreden we het aanbod met houtsoorten die soms dezelfde eigenschappen hebben. En dat is beter voor het bos!”
Hoe zie jij de bouw over 10 jaar?
“Mijn wens is dat er over 10 jaar veel meer naar eigenschappen van hout wordt gevraagd in bestekken dan naar houtsoorten. Op die manier kan de expertise van de houtsector ook benut worden om te komen tot de beste houtsoort op de juiste plaats. Daarnaast zie ik toekomst in bouwen op het water. 70% van de aarde bestaat uit water en door klimaatverandering neemt dit toe. Dat vraagt om een nieuwe denkwijze. Als wij ons weerbaar willen maken tegen klimaatverandering, dan zullen we onze bouwwijze moeten aanpassen. Enerzijds bouwen met hernieuwbare materialen zoals hout, maar dit kan ook door op het water te gaan bouwen.”
Welke rol speelt hout bij bouwen op het water?
“Bouwen op het water, hoe kan dat beter dan met hout?! Inmiddels hebben we hier al meerdere projecten van gerealiseerd. Het project Havenloft te Rotterdam, met 18 waterwoningen. Hier is vooral veel Yellow ceder toegepast; een broertje van het bekende western red ceder, zeer geschikt voor deze toepassing. We hebben meegewerkt aan het project ‘The Floating Office’; het eerste drijvende kantoorgebouw, ook in Rotterdam. Het kantoorgebouw is opgetrokken uit natuurlijke materialen, zo liggen er bijvoorbeeld sedum en zonnepanelen op het dak. En over dit pand nog een leuk weetje; het pand is geopend door Koning Willem-Alexander. Ook in Amsterdam hebben we het hout geleverd voor het project ‘Schoonschip’ en in Nijmegen zijn er 27 luxe waterwoningen gecreëerd in ‘Lentse Plas’. Hout is bij uitstek geschikt voor deze toepassing omdat het een relatief licht materiaal is. De bekisting wordt gemaakt van beton, maar daarboven is alles gebouwd met hout; de constructie, de gevel, de kozijnen. De woning wordt geheel in de fabriek gemaakt en eenmaal gereed wordt de woning met een grote kraan te water gelaten. Bovendien is er op het water altijd meer luchtverplaatsing, wat gunstig is voor de levensduur van het hout!”
Welke stappen moeten we daar nu voor zetten?
“Doe onderzoek in jouw gemeente naar de mogelijkheden. Want uiteindelijk komen we vierkante meters te kort in Nederland; we willen meer bouwgrond, maar we willen ook meer bos. We willen ook meer natuur, en de landbouw heeft ook vierkante meters nodig. Door op het water te gaan bouwen vergroten we de mogelijkheden. Ga eens met aannemers in gesprek die al waterbouw projecten gerealiseerd hebben. Ga samenwerkingen aan om dit te realiseren.”
Welk project staat op jouw wishlist om te realiseren?
“Een drijvende stad op het water, dat lijkt me wel wat! Nederland, waterland, de drijvende stad als exportproduct!”
Floating Office, Rotterdam, Houtex
Benieuwd naar de nieuwe kijk op bouwen van andere toonaangevende architecten en bouwers?
